Elleboog

Algemeen

Hoewel de heupdysplasie (HD) nog steeds door iedere hondeneigenaar het meest wordt gevreesd heeft de diergeneeskunde hier heden ten dagen eigenlijk altijd een oplossing voor. Dit in tegenstelling tot de aandoeningen van de elleboog die in analogie van de heupdysplasie, elleboogdysplasie worden genoemd.

Anatomie (bouw) van de elleboog

De elleboog is het gewricht dat de poot verdeeld in een onder- en bovenarm.  De onderarm zelf bestaat uit twee naast elkaar gelegen botten, het spaakbeen (radius) en de ellepijp (ulna), die samen de onderste helft van het gewricht vormen. Bij de staande hond kan aan de achterzijde van de voorpoot dicht bij het lichaam een harde (benige) punt worden gevoeld. Dit is de kop van de ellepijp welke een onderdeel vormt van het elleboog gewricht. De bovenarm bestaat uit slechts één bot, het opperarmbeen (humerus) en vormt met twee glijvlakken de bovenste helft van het gewricht. Drie botten (ulna, radius en humerus) vormen dus samen het ellebooggewricht.
Een gezond elleboog-gewricht kan ver buigen. De onderarm kan daarbij helemaal tegen de bovenarm worden gevouwen. Het strekken van de elleboog is maar beperkt mogelijk en wordt begrenst door de elleboogpunt en de komvormige structuren waar de beide glijvlakken van de bovenarm (condylen) in het haakvormige uitsteeksel (coronoid) van de ellepijp en het spaakbeen rusten.
Door de bijzondere constructie van de elleboog kan dit gewricht niet alleen scharnieren als een knie, maar is het ook mogelijk het onderbeen te draaien en de voet naar buiten en naar binnen te draaien (pro- en supineren). Bij dit draaien van de ondervoet veranderd de stand van de beide botten in de onderarm die het onderste gewrichtsvlak vormen en worden met name de haakvormige structuren (de coronoiden) minder of meer belast. Honden die wat last hebben van bijvoorbeeld de binnenste haakvormige structuur, zullen dit willen ontlasten door hun voet wat naar buiten te draaien. Tijdens de groei is dit de meeste kritieke periode en die je bij veel grote rassen dat ze de voeten, in een staande positie, naar buiten draaien.

Elleboogdysplasie

Algemeen

In de jaren ’80 kwam er aandacht voor een tot dat moment onbekend orthopedisch probleem: kreupelheden aan de elleboog als gevolg van artrose klachten op jonge leeftijd. Na veel onderzoek bleek deze elleboog artrose zijn oorsprong te vinden in een ongelijkheid (incongruentie) in de 3 botten (humerus, radius en ulna) die samen het ellebooggewricht vormen. Deze incongruentie is het grootst tijdens de groei omdat vooral bij grote honden door een verschil in groeisnelheid van de radius ten op zichte van de ulna het ravenbekuitsteeksel (proc coronoïdeus) van de ulna overbelast wordt. Deze overbelasting kan leiden tot scheurtjes welke al op jonge leeftijd (kraakbeen) schade geven. Omdat de aandoening op jonge leeftijd vaak onschuldig overkomt gaan eigenaar (en dierenarts) er vaak ten onrechte van uit dat de jonge hond zicht heeft verstapt of een “spiertje” heeft gescheurd. Bovendien is de aandoening lastig op te sporen met lichamelijk onderzoek en zijn er aanvankelijk van deze overbelasting vaak geen röntgenologische afwijkingen te verwachten of zijn deze alleen te zien als de röntgenfoto in een speciale positie is gemaakt. Indien echter de aandoening pas op latere leeftijd wordt ontdekt dan is de schade al onherstelbaar. Het opereren van honden met deze aandoening blijkt zelden zinvol indien ze ouder dan 2 jaar zijn.
Hoewel de HD (heupdysplasie) nog steeds door iedere hond bezitter het meest wordt gevreesd heeft de diergeneeskunde hier heden ten dagen eigenlijk altijd een oplossing voor. Dit in tegenstelling tot de aandoeningen van de elleboog die in analogie van de heupdysplasie, elleboogdysplasie worden genoemd.
Doordat het elleboog gewricht door meerdere botten wordt gevormd is het aantal verschillende aandoeningen groter dan bij het heupgewricht waar er slechts twee botten het gewricht vormen. De aandoeningen van de elleboog op een rij:

  • LPC (los proccessus coronoideus). Het puntje aan de binnenzijde van de elleboog, dan wel een deel ervan, komt los te liggen. Dit losse stukje groeit niet meer vast en geeft pijnklachten. Bovendien raakt het de rest van het gewricht beschadigd met als gevolg slijtage.
  • LPA (los processus anconeus). Tijdens de groei is dit stukje bot met kraakbeen verbonden met de rest van de ellepijp. Dit kraakbenige gebied wordt de groeischijf genoemd. Indien tijdens de groei dit gebied beschadigd en dit stuk los komt te liggen kan er al op jonge leeftijd een ernstige kreupelheid met vervolgschade (artrose) ontstaan. Klik hier voor meer informatie over de los (ununited) processus anconeus.
  • OCD (osteochondrose dissecans). Hierbij laat het bekledende kraakbeen van het gewrichtsoppervlak los van het benige deel wat het gewricht vormt. Dit gebeurt vooral in het binnenglijvlak van het opperarmbeen. Net als bij de vorige twee aandoeningen geeft dat weer lokale irritatie en op den duur artrose.
  • Incongruentie is simpel gezegd ‘een niet goed passende elleboog’. Om veel verschillende redenen gaat er iets mis in het uitgroeien van de ellepijp en het spaakbeen. De één groeit harder dan de ander en het gewrichtsvlak dat door spaakbeen en ellepijp gevormd wordt, krijgt dus een niveau verschil. Dit heeft ernstige consequenties voor het functioneren, het is pijnlijk en geeft al op jonge leeftijd artrose.

Behandeling

Hoewel artroscopie ideaal lijkt met deze aandoening blijkt de klassieke operatie, waarbij het gewricht naast de pezen en banden in het operatie gebied wordt geopend, een beter overzicht en mede daardoor een beter resultaat te geven. Met een operatie kunnen de volgende twee dingen worden gecorrigeerd:

  • Het vroegtijdig corrigeren van het lengte verschil bij incongruentie.
  • Het bijwerken van het ravenbekuitsteeksel indien dit gebroken of beschadigd is.

Lang werd gedacht dat het opereren op latere leeftijd geen verbetering zou geven. Dit blijkt in een aantal gevallen echter wel het geval.

Op deze foto is te zien hoe het los proccessus coronoideus uit de elleboog wordt genomen.

Preventie

Vroeg diagnostiek

Zoals al uit het voorgaande blijkt is het opsporen van deze aandoening op jonge leeftijd belangrijk: aarzel dus niet om van een kreupele hond foto’s te laten maken van zijn elleboog als deze af en toen niet helemaal zuiver loopt. Het herhalen van de foto na 6-8 weken geeft vaak pas echt informatie.

ED onderzoek bij ouderdieren

Steeds meer rasverenigingen adviseren of verplichten naast een officieel HD onderzoek ook een officieel ED onderzoek.
Zie voor de kosten van deze onderzoeken onze tarieven pagina.

Vergelijking met heupdysplasie

Overeenkomsten

Bij heupdysplasie (HD) is er sprake van een ontwikkelingsstoornis van de heup die uiteindelijk resulteert in een verkeerde belasting en een chronische ontsteking met verandering aan het gewrichtskapsel, gewrichtskraakbeen en de benige structuren. Dit proces van achteruitgang wordt artrose genoemd, in de volksmond ook wel een “versleten heupgewricht”. Ook bij de elleboogaandoeningen treedt er in het algemeen artrose op. Een andere overeenkomst tussen de elleboogdysplasie en de heupdysplasie is dat er vaak sprake is van erfelijke componenten.

Verschillen

Er zijn ook grote verschillen tussen ED en HD.

Algemene verschillen
  • ED is een verzamelnaam voor diverse aandoeningen. Heupdysplasie is eigenlijk maar één aandoening.
  • Bij ED ontstaat de artrose schade vaak al op zeer jonge leeftijd. Bij HD komt de hond niet goed uit de groeiperiode en begint daarna een versneld proces van slijtage. Dit proces wordt bovendien nog sterk beïnvloed door de vorm van beweging en het lichaamsgewicht.
Verschillen in diagnostiek
  • HD is een eenvoudig te begrijpen en goed vast te stellen aandoening. Het niet op tijd ontdekken heeft geen ernstige consequenties.
  • ED is een lastig op te sporen aandoening die vaak al vroeg in de jeugd vage klachten geeft zonder dat dierenarts en eigenaar gealarmeerd zijn. Indien de aandoening op latere leeftijd naar voren komt door de artrose, is deze niet meer behandelbaar.
Verschillen in behandeling
  • ED is eigenlijk alleen goed te behandelen indien het wordt opgespoord vóórdat er artrose optreedt.
  • HD is ook nog uitstekend behandelbaar als er al artrose is opgetreden en hoeft eigenlijk nooit tot een zodanig verlies van levenskwaliteit te leiden dat gedacht wordt aan euthanasie.
  • Kunstheupen zijn zelden nodig maar wel mogelijk. Kunstellebogen bevinden zich nog in een experimenteel stadium.

Ununited processus anconeus

Een ununited (losse) processus anconeus is een aandoening van (vooral) grote honden waarbij de processus anconeus geen benige verbinding vormt met de ulna (ellepijp). Deze verbinding bestaat tijdens de groei uit kraakbeen en wordt op dat moment de groeischijf genoemd. Later wordt dit omgezet in bot. Bij een losse processus anconeus gebeurt dit dus niet waardoor dit stuk los komt te liggen. Omdat de verbening plaats vindt na ongeveer 4 à 5 maanden, kan de diagnose ook niet gesteld worden voor deze leeftijd. Er zijn verschillende theorieën over het ontstaan van deze aandoening. Zo wordt gedacht aan een fout in de bloedvoorziening waardoor de verbening niet goed plaatsvindt en er een abnormale kraakbeen laag wordt gevormd. Door de druk die op dit afwijkende kraakbeen rust zullen de botstukken niet goed bij elkaar komen. Andere factoren die in verband worden gebracht met deze aandoening zijn erfelijkheid, hormonale factoren, voeding en trauma. De aandoening komt het meest voor bij grote, mannelijke honden. Duitste Herders hebben relatief vaak last van een losse processus anconeus. De gemiddelde leeftijd waarop de klachten zich zullen voordoen is tussen de 6 en 12 maanden. Meestal heeft de hond last van kreupelheid aan een of beide voorpoten. Er is ook frequent last van stijfheid in de ochtend. De diagnose kan gesteld worden aan de hand van röntgenfoto’s.
De prognose voor de pootfunctie is bij de meeste honden onder de 1 jaar oud goed wanneer ze chirurgisch behandeld zijn. Wel is er nog steeds een kans op artrose, ook na de operatie.

 

Op de linkerfoto is een los processus anconeus te zien.
Op de rechterfoto is er een schroef geplaatst.